Cá giọt nước, hay còn gọi là blobfish (Psychrolutes marcidus) là một trong những sinh vật biển sâu độc đáo nhất hành tinh, nổi tiếng với khuôn mặt “buồn bã” và biệt danh “cá xấu nhất thế giới”. Sống ở độ sâu hàng nghìn mét, loài cá này không chỉ gây tò mò bởi vẻ ngoài kỳ lạ mà còn bởi khả năng thích nghi đáng kinh ngạc.
Trong bài viết này, hãy cùng khám phá cá giọt nước ăn gì, phân bố ở đâu, tập tính ra sao, cũng như hiện trạng bảo tồn và tuổi thọ của loài cá “meme” này. Nếu bạn yêu thích đại dương hoặc muốn hiểu hơn về kỳ quan biển sâu, bài viết này là dành cho bạn!
Xem thêm:
Mục Lục
Mô tả loài cá giọt nước
Cá giọt nước (Psychrolutes marcidus) thuộc họ Psychrolutidae, là loài cá biển sâu với hình dáng đặc biệt. Ở môi trường tự nhiên (độ sâu 600–1.200 m), chúng có thân thon, dài khoảng 15–30 cm, nặng 1–2 kg, với đầu to chiếm 40% cơ thể, vây ngực như cánh, và da lỏng lẻo thay vảy. Cơ thể gelatin màu hồng nhạt hoặc trắng giúp chúng lơ lửng trên đáy biển. Mắt to, mũi phình, và miệng rộng tạo vẻ mặt “buồn bã” khi bị kéo lên bờ.
Khi rời môi trường áp suất cao, cơ thể cá sụp xuống, trở nên mềm nhũn như thạch, khiến chúng trông “xấu xí”. Hình ảnh này, đặc biệt từ cá thể “Mr. Blobby” năm 2003, đã biến cá giọt nước thành biểu tượng meme toàn cầu. Tuy nhiên, dưới biển sâu, chúng là loài cá hoàn toàn bình thường, thích nghi hoàn hảo với môi trường khắc nghiệt.
Phân bố của cá giọt nước
Cá giọt nước phân bố chủ yếu ở đáy biển Thái Bình Dương, dọc bờ biển Australia, Tasmania, và New Zealand. Chúng sống ở độ sâu 600–1.200 m, nơi áp suất gấp 60–120 lần mặt biển và nhiệt độ chỉ 2–4°C. Khu vực này, gọi là vùng đáy biển (bathyal zone), có ánh sáng yếu hoặc không có, với đá ngầm và trầm tích mềm là môi trường lý tưởng cho cá giọt nước.
Loài này hiếm khi được nhìn thấy do sống quá sâu. Chúng được ghi nhận trong các cuộc khảo sát đáy biển bằng tàu lặn ROV (Remotely Operated Vehicle) hoặc vô tình bị bắt bởi lưới đánh cá đáy.
Cá giọt nước ăn gì?
Cá giọt nước là loài ăn tạp với chiến lược săn mồi thụ động, thích nghi hoàn hảo với điều kiện khắc nghiệt của vùng biển sâu. Do thiếu cơ bắp phát triển và mức năng lượng thấp, chúng không thể bơi nhanh hay truy đuổi con mồi như nhiều loài cá khác. Thay vào đó, cá giọt nước lơ lửng gần đáy biển, mở rộng miệng chờ đợi và nuốt chửng bất kỳ sinh vật nào vô tình trôi ngang qua.
Thức ăn của chúng khá đa dạng, bao gồm các loại động vật phù du như tôm nhỏ, giáp xác và ấu trùng; các loài động vật đáy biển như cua nhỏ, sao biển, nhím biển; và cả xác hữu cơ rơi từ tầng nước trên, thường được gọi là “tuyết biển”.
Nhờ sở hữu chiếc miệng lớn cùng dạ dày có khả năng co giãn linh hoạt, cá giọt nước có thể nuốt được những con mồi to hơn kích thước miệng. Chính chiến lược săn mồi “lười biếng” này giúp chúng tiết kiệm tối đa năng lượng, rất thích hợp với môi trường biển sâu vốn nghèo nàn dinh dưỡng và khan hiếm nguồn sống.
Tập tính của cá giọt nước
Cá giọt nước có tập tính ít vận động, gần như lơ lửng trên đáy biển nhờ cơ thể gelatin có mật độ thấp hơn nước. Chúng không có bàng quang khí (swim bladder) vì áp suất cao sẽ làm bàng quang nổ. Thay vào đó, da và mô gelatin giúp chúng nổi mà không cần bơi, tiết kiệm năng lượng tối đa.
Chúng thường sống đơn độc, hiếm khi tụ tập thành đàn. Khi gặp nguy hiểm, chúng dựa vào da lỏng lẻo để ngụy trang vào đá ngầm hoặc trầm tích. Cá giọt nước cũng ít di chuyển xa, chủ yếu ở khu vực đáy biển cố định, chỉ di chuyển chậm bằng vây ngực để tìm mồi hoặc tránh lưới đánh cá.
Một tập tính thú vị là khả năng “tắm nắng” tương tự cá mặt trăng (Mola mola), khi chúng nổi lên tầng nước nông hơn để điều chỉnh nhiệt độ cơ thể, dù hành vi này hiếm được ghi nhận.
Sinh sản của cá giọt nước
Thông tin về sinh sản của cá giọt nước vẫn còn rất hạn chế do điều kiện quan sát khắc nghiệt tại vùng biển sâu nơi chúng sinh sống. Tuy nhiên, các nhà khoa học tin rằng loài cá này sinh sản theo hình thức đẻ trứng (oviparous), tương tự như các loài khác trong họ Psychrolutidae. Người ta dự đoán rằng cá giọt nước có thể đẻ hàng trăm trứng nhỏ, trôi tự do trong nước hoặc bám dính vào đá ngầm dưới đáy biển.
Hiện vẫn chưa có mô tả chi tiết nào về trứng cũng như giai đoạn ấu trùng của chúng. Mùa sinh sản của cá giọt nước đến nay vẫn chưa được xác định rõ ràng, nhưng một số giả thuyết cho rằng quá trình này có thể diễn ra quanh năm, do môi trường sống dưới đáy biển thường ổn định về nhiệt độ và áp suất.
Cá giọt nước không có hành vi chăm sóc con non; trứng và ấu trùng hoàn toàn phát triển một cách tự nhiên trong môi trường khắc nghiệt, nơi mà tỷ lệ sống sót rất thấp bởi chịu áp lực lớn từ độ sâu, thiếu hụt nguồn thức ăn và nguy cơ bị săn mồi từ các loài cá lớn hoặc giáp xác. Chính sự bí ẩn xoay quanh quá trình sinh sản đã khiến cá giọt nước trở thành một trong những loài sinh vật biển sâu đầy hấp dẫn đối với giới khoa học.
Hiện trạng bảo tồn
Cá giọt nước hiện chưa được liệt kê chính thức trong Sách đỏ IUCN do thiếu dữ liệu về số lượng quần thể ngoài tự nhiên. Tuy nhiên, loài cá này đang phải đối mặt với nhiều mối đe dọa nghiêm trọng. Trước hết là hoạt động đánh bắt cá đáy (bottom trawling), trong đó lưới quét đáy biển vô tình bắt cá giọt nước như một loài “bycatch” không mong muốn.
Khi bị kéo lên khỏi môi trường áp suất cao dưới đáy biển, cá thường không sống sót do thay đổi áp suất đột ngột. Bên cạnh đó, biến đổi khí hậu đang làm nước biển ấm lên, kéo theo tình trạng suy giảm oxy ở tầng sâu, ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường sống của cá giọt nước.
Ngoài ra, ô nhiễm biển sâu cũng là một mối lo ngại đáng kể khi rác nhựa và hóa chất độc hại tích tụ dưới đáy đại dương, gây nguy cơ lâu dài cho sự tồn tại của loài cá này. Trước thực trạng đó, một số tổ chức như Ugly Animal Preservation Society đã sử dụng hình ảnh cá giọt nước để nâng cao nhận thức cộng đồng về tầm quan trọng của việc bảo tồn sinh vật biển sâu.
Những biện pháp thiết thực được khuyến nghị bao gồm hạn chế hoạt động đánh bắt cá đáy và thành lập các khu bảo tồn biển, đặc biệt là tại vùng biển Australia – nơi cá giọt nước từng được phát hiện.
Tuổi thọ
Tuổi thọ của cá giọt nước chưa được xác định chính xác, nhưng các nhà khoa học ước tính chúng có thể sống 10–20 năm nhờ trao đổi chất chậm, tương tự các loài biển sâu khác. Ở môi trường nghèo dinh dưỡng, chúng phát triển chậm, giúp kéo dài tuổi thọ. Tuy nhiên, lưới đánh cá thường khiến chúng chết trước khi đạt tuổi tối đa.
Lời kết
Cá giọt nước không chỉ là một “ngôi sao meme” mà còn là minh chứng cho sự kỳ diệu của đại dương. Từ cơ thể gelatin thích nghi áp suất cao đến chiến lược ăn mồi lười biếng, loài cá này cho thấy thiên nhiên luôn đầy bất ngờ. Tuy nhiên, sự sống của chúng đang bị đe dọa bởi con người. Việc bảo vệ cá giọt nước không chỉ cứu một loài mà còn giữ gìn bí ẩn của biển sâu.
Bạn nghĩ gì về cá giọt nước? Là một meme hài hước hay một kỳ quan thiên nhiên? Hãy chia sẻ ý kiến và cùng lan tỏa thông điệp bảo vệ đại dương!
Tài liệu tham khảo:
