Cá Thòi Lòi (Periophthalmodon schlosseri) là loài lưỡng cư, tức là vừa sống được dưới nước, vừa có thể sinh sống trên cạn mà không sợ chết như các loài cá khác.
Xem thêm:
Hơn nữa chúng còn có khả năng sống được cả vùng nước mặn và nước lợ. Nó có thể lặn sâu 5-10 phút hay phi vọt lên khỏi mặt nước rất cao. Đôi khi chúng còn leo lên tận trên thân cây, vắt vẻo nằm trên thân cây đước cây mắm.
Cá thòi lòi sinh sống ở vùng đất ngập mặn, bùn lầy ven biển ở nước ta như Cà Mau, Bạc Liêu, Gò Công, Cần Giờ… Loài cá này có hình thù gần giống với cá bống sao nhưng da xù xì và hai mắt lồi to nằm sát nhau trên chóp đầu, có thể chính vì điều này mà nó có tên là cá thòi lòi. Chúng có đầu hình trụ, răng hàm trên xếp hai hàng, hàm dưới một hàng, vây trên lưng xòe rộng.
Cá thòi lòi trú ẩn dưới hang sâu ngập nước, bơi lội dưới sông, di chuyển trên bùn, chạy nhảy và kiếm mồi trên cạn. Cá thòi lòi thở bằng phổi và mang. Cơ thể của chúng có thể trữ nước trong mang để hô hấp khi lên cạn, trao đổi khí qua da như ếch. Nó có 2 vây trước làm nhiệm vụ của một “đôi tay”.
Chính những cấu tạo đặc biệt của cơ thể mà cá thòi lòi còn có một khả năng leo trèo trên cây và từ cành này có thể nhảy sang cành khác một cách rất điêu luyện. Do đó, cá thòi lòi còn có một tên dân gian khác là “cá leo cây”. Thông thường cá thường nằm vất vưỡng để “dạo chơi” trên những rễ cây nhưng khi có tiếng động là nó tỏm xuống sông bơi, lặn hoặc nhảy lăn tăn trên mặt nước.
Khi gặp nguy hiểm, cá sẽ bảo vệ hang của nó bằng cách di chuyển xung quanh, há ngoác miệng và giương vây để đe dọa địch thủ. Chúng rất tinh ranh và nhanh nhẹn trong việc trốn thoát khỏi sự tấn công của kẻ thù.
Cá thòi lòi thường đào hang ở những vạt đất ngập nước, những nơi có bùn mềm, sát mép nước lúc thủy triều lên cao nhất. Chúng dùng miệng cạp sâu vào lòng đất thành chiếc hang rộng khoảng 20cm và khá sâu, có hang sâu đến tận 2m với nhiều ngóc ngách. Một con cá thường đào ba bốn hang cạnh nhau, để khi gặp nguy hiểm sẽ có đường thoát thân.
Cá thòi lòi rất tinh ranh và nhanh nhẹn trong việc trốn thoát trước sự tấn công của kẻ thù. Thông thường, khi nước ròng thì cá thòi lòi chui vào hang trú ẩn và nước lớn thì ra ngoài kiếm ăn. Thức ăn của loài cá này là còng, tôm, tép và các loại cá nhỏ hơn.
