Chim bách thanh vằn (tên khoa học: Lanius tigrinus) là một loài chim săn mồi nhỏ bé nhưng cực kỳ sắc sảo, nổi bật với bộ lông vằn đặc trưng như họa tiết da hổ. Loài chim này không chỉ gây ấn tượng bởi vẻ ngoài độc đáo, mà còn thu hút giới nghiên cứu và người yêu thiên nhiên bởi lối sống thầm lặng, tập tính săn mồi khéo léo và khả năng thích nghi linh hoạt trong nhiều môi trường sống khác nhau.
Với phạm vi phân bố rộng khắp châu Á và vai trò sinh thái quan trọng, chim bách thanh vằn là một đại diện tiêu biểu của họ bách thanh – vừa mang vẻ đẹp hoang dã, vừa ẩn chứa bản năng sinh tồn đầy lôi cuốn. Cùng tìm hiểu chi tiết về loài chim độc đáo này qua bài viết dưới đây.
Xem thêm:
Mục Lục
Mô tả
Chim bách thanh vằn, hay còn gọi là Tiger Shrike, là một loài chim sẻ săn mồi thuộc họ Bách thanh (Laniidae), nổi bật bởi hình dáng nhỏ gọn nhưng rắn chắc. Chiều dài cơ thể dao động từ 17 đến 19 cm. Con trống trưởng thành nặng khoảng 27–29 gram, trong khi con mái có thể nặng tới 29–37 gram. Chúng sở hữu chiếc mỏ to, dày và khỏe màu xanh đen, đầu có một dải đen kéo dài từ trán qua mắt tạo thành chiếc mặt nạ bí ẩn.
Đỉnh đầu và gáy của con trống có màu xám tro, nổi bật với lưng và vai màu nâu đỏ xen kẽ các vằn đen rõ nét – họa tiết mang dáng dấp của loài hổ, cũng chính là lý do cho tên gọi “Tiger Shrike”. Phần bụng có màu trắng ngà, đôi khi lộ rõ những vệt vằn mờ ở hai bên sườn. Chim mái và chim non có màu sắc dịu hơn, thiên về nâu đất, ít xám và ít đen, cùng với sọc trắng mảnh phía trên mắt và mảng lông nhạt giữa mắt và mỏ. Chim non còn mang vẻ ngoài giống vảy, do các sọc đậm phân bố đều trên đầu, lưng và bụng, tạo cảm giác như được phủ một lớp vảy nhỏ li ti.
Phân bố
Chim bách thanh vằn là cư dân bản địa của vùng Đông Á ôn đới, trải dài từ miền nam Viễn Đông Nga (Ussuriland), qua miền trung và đông Trung Quốc, bán đảo Triều Tiên, đến phía bắc và trung đảo Honshu của Nhật Bản. Vào mùa đông, chúng di cư về phía nam, xuất hiện ở các nước Đông Nam Á như Việt Nam, Lào, Thái Lan, Malaysia, và Indonesia, thậm chí có mặt ở đảo Java, Bali và cả Sulawesi. Một vài cá thể lang thang còn được ghi nhận tại Philippines, Hồng Kông, thậm chí cả đảo Giáng Sinh và miền tây Úc.
Môi trường sống
Bách thanh vằn sinh sống chủ yếu ở rìa rừng, đồng rừng thưa, nông trại có cây phân tán và cả các khu vực ngoại ô xanh mát. Chúng ưa những nơi có thảm thực vật tầm trung đến cao, thuận lợi để ẩn nấp và quan sát con mồi. Vào mùa sinh sản, loài chim này thường trú ở vùng đất thấp, cao độ dưới 150 mét ở Nga, dưới 800 mét ở Nhật và dưới 900 mét tại Trung Quốc. Trong mùa di trú, chúng thích nghi tốt với môi trường đa dạng hơn như rừng thứ sinh, bìa rừng, vườn cây ăn trái, thậm chí cả rừng ngập mặn hay khu vườn trong làng quê.
Tập tính
Khác với những họ hàng nổi bật như bách thanh đầu xám hay bách thanh nâu, bách thanh vằn sống khá kín đáo và đơn độc. Dù là loài chim săn mồi, chúng không thường xuyên phô trương hành vi, mà thích rình rập trong im lặng từ các cành cây cao hoặc bụi rậm. Khi phát hiện con mồi, chúng lao xuống chớp nhoáng, rồi nhanh chóng quay về vị trí cũ.
Tiếng hót của bách thanh vằn là chuỗi âm du dương như khúc nhạc đồng quê, nhưng đôi khi vang lên những âm thanh gắt gỏng, đặc biệt trong mùa sinh sản hoặc khi bảo vệ lãnh thổ. Mặc dù là một thành viên điển hình của chi Lanius – nổi danh với tập tính “ghim mồi” lên cành nhọn, nhưng hành vi này ở bách thanh vằn chưa từng được ghi nhận rõ ràng trong tài liệu chính thức, khiến giới nghiên cứu vẫn chưa chắc chắn liệu chúng có áp dụng chiến lược “lưu trữ xác mồi” như họ hàng của mình hay không.
Bách thanh vằn ăn gì?
Thực đơn chính của chim bách thanh vằn là côn trùng – đặc biệt là châu chấu, dế, bọ cánh cứng, rầy và sâu bướm. Ngoài ra, chúng cũng săn cả nhện, thằn lằn nhỏ và đôi khi là chim non của các loài khác. Khác với nhiều loài bách thanh thường ngồi chờ trên cao, bách thanh vằn còn có thể sục sạo trong tán lá để tìm mồi, thể hiện tính linh hoạt và lối săn mồi thông minh. Dù nhỏ bé, chúng là kẻ săn mồi đáng gờm, với ánh mắt sắc lạnh và chiếc mỏ đủ mạnh để hạ gục đối tượng chỉ trong nháy mắt.
Sinh sản
Mùa sinh sản của chim bách thanh vằn kéo dài từ tháng 5 đến tháng 7. Cặp đôi thường hình thành trong quá trình di cư hoặc ngay khi vừa đặt chân đến nơi làm tổ. Chim trống thường nghiêng đầu, cúi gập người và hót nhẹ để quyến rũ chim mái, đồng thời thực hiện màn bay biểu diễn nhanh và đầy kỹ thuật. Tổ chim có dạng chén, được đan bằng cành khô, rễ cây và cỏ mềm, đặt trên cành cây cao từ 1,5 đến 5 mét, đôi khi thấp hơn ở những bụi cây dày.
Mỗi lứa đẻ từ 3 đến 6 trứng, phổ biến nhất là 5 trứng, với vỏ trứng mang màu trắng nhạt, hồng hoặc xanh nhạt, rải rác các đốm tối. Trứng được ấp trong khoảng 14–16 ngày, chủ yếu do chim mái thực hiện. Chim non sau khi nở sẽ rời tổ sau khoảng 2 tuần và tiếp tục nương tựa gần tổ thêm 2 tuần nữa. Nếu tổ đầu tiên thất bại vì gió lớn hay bị kẻ thù như chim ác là phá hoại, cặp chim sẽ làm tổ lại và đẻ lứa thứ hai.
Hiện trạng bảo tồn
Chim bách thanh vằn hiện không nằm trong diện bị đe dọa toàn cầu và được Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN) xếp vào nhóm “Ít quan tâm” (Least Concern). Tuy nhiên, tại Nhật Bản và một số khu vực thuộc Nga, loài chim này đang suy giảm do mất môi trường sống và đô thị hóa nhanh chóng. Trước đây, chúng từng hiện diện phổ biến ngay trong vùng ngoại ô Tokyo, nhưng nay đã trở nên hiếm hoi và rút dần vào các khu rừng sâu.
Tuổi thọ
Dù chưa có số liệu chính xác cho loài này trong tự nhiên, nhưng giống như các loài bách thanh khác, chúng có thể sống từ 5 đến 7 năm nếu điều kiện sống thuận lợi.
Tài liệu tham khảo:
