Đại bàng đầu nâu hay đại bàng hoàng đế phương Đông ( Aquila heliaca ) đây là một loài chim săn mồi lớn thuộc họ Ưng ( Accipitridae ), chúng sinh sản chủ yếu ở Đông Nam Châu Âu, trải rộng khắp cả ở Tây và Trung Á.
Xem thêm:
Mục Lục
Môi trường sống
Môi trường sống ưa thích của loài đại bàng đông hoàng đế này thường là các vùng đất mở, gần hoặc xung quang các vùng đất ngập nước, với các cây mọc rải rác hoặc các khu rừng mở. Chúng cũng thường xuyên xuất hiện tại các vùng đất nông nghiệp, thung lũng sông…
Ở một số nơi như Kazakhstan, chúng cũng có thể mở rộng môi trường sống của mình đến các vùng bán sa mạc.
Mô tả
Đại bàng đầu nâu có kích thước khá lớn, với tổng chiều dài cơ thể giao động từ 68 đến 90 cm, sải cánh rộng từ 1,76 đến 2,16 m. Về trọng lượng, chim mái thường sẽ lớn hơn chim trống một chút khoảng 10%. Chim trống có cân nặng từ 2,45 đến 2,72 kg – trong khi chim mái có cân nặng từ 3,26 đến 4,54 kg.
Bộ lông của chim trưởng thành phần lớn có màu nâu đen, xuất hiện thêm màu kem tương phản lốm đốm trên lưng và cánh, trên đầu và vùng phía trên cổ là màu vàng da bò. Hai bên vai cánh còn có thêm một vệt màu trắng sáng nổi bật. Mắt có màu nâu, lớp da trần ở đầu mỏ và bàn chân đều có màu vàng, các móng vuốt và cái mỏ có màu đen cong quặp sắc nhọn.
Mặc dù thoạt nhìn đại bàng đầu nâu trông hơi giống với đại bàng vàng, nhưng chúng nhỏ hơn, mảnh khảnh hơn, phần đầu to hơn và cổ cũng dài hơn đại bàng vàng.
Hành vi
Đại bàng đầu nâu thường đơn độc và có thói quen đậu ở một chỗ cao trên cây, nơi mà chúng không bị che khuất bởi cành lá. Chúng cũng thích đậu tại các gò đất thấp, mỏm đá, vùng cỏ khô hoặc những nơi thuận tiện tương tự.
Đối với Đại bàng đầu nâu, chúng dường như không có cảm giác sợ hãi trước sự xuất hiện của con người. Thông thường chúng khá im lặng, ngoại trừ mùa sinh sản. Trong thời kỳ làm tổ chúng gần như khá ồn ào, với những âm thanh trầm từng tiếng một.
Đại bàng đầu nâu có chuyến bay khá nặng nề nhưng đều đặn, với những nhịp đập sâu và mạnh mẽ. Khi bay đôi cánh không tạo thành hình chữ V như các loài chim ưng khác. Khi lướt, cánh của chúng dang rộng bằng phẳng, lúc này vệt màu trắng hai bên cánh được nhìn thấy khá rõ ràng , còn khi tăng tốc cánh của chúng được uốn cong lại.
Đại bàng đầu nâu là loài chim di cư mạnh mẽ, mùa di cư thường diễn ra vào mùa thu và mùa xuân, với quảng đường di cư là rất lớn từ 3.900 đến 5000 km.
Săn mồi
Đại bàng đầu nâu là loài chim săn mồi mạnh mẽ, thời gian săn mồi yêu thích của chúng bắt đầu từ 10 giờ sáng đến giữa trưa và từ 17 giờ đến hoàng hôn. Con mồi có thể được bắt ngay trên cây, chúng cũng có thể săn bắt các con mồi trong nước, tuy nhiên thường thì con mồi chủ yếu được bắt từ mặt đất.
Khi săn mồi đại bàng hoàng đế phương Đông thường đứng trên một cành cây có tầm nhìn tốt, hoặc bay vút lên cao và đưa mắt quan sát con mồi, chúng chỉ bay lượn ở những nơi thoáng đãng, nơi có thảm thực vật giúp đại bàng che khuất sự tiếp cận của chúng từ trên không…
Một khi con mồi được phát hiện, đại bàng sẽ nhanh chóng hạ thấp xuống dùng chân chộp lấy con mồi.
Đối với những con mồi có kích thước lớn, chúng sẽ ăn tại chỗ và ngược lại, với những con mồi nhỏ hơn chúng sẽ bay đến những cành cây cao và mang theo cả con mồi. Đôi khi con mồi trở nên khan hiếm, đại bàng có thể sẽ cướp con mồi từ những loài chim săn mồi khác, đặc biệt là trong mùa đông.
Đại bàng đầu nâu ăn gì?
Số lượng con mồi của loài đại bàng này giao động từ 200 đến 300 loài. Bao gồm động vật có vú từ cỡ nhỏ đến trung bình, các loài gặm nhấm đặc biệt là sóc đất, chuột đồng… Các loài chim có kích thước từ trung bình đến lớn, bò sát bao gồm cả các loài rắn độc, thằn lằn, động vật không xương sống, côn trùng… Đôi khi chúng cũng ăn cả xác thối từ những con vật mới chết gần đây.
Chúng cũng tấn công cả cáo đỏ để ăn thịt, tuy nhiên chỉ là những con cáo nhỏ, còn đối với những con cáo trưởng thành có cân nặng trung bình từ 6 đến 10 kg, khiến đại bàng khó có thể áp đảo.
Sinh sản
Mùa sinh sản thường diễn ra vào cuối tháng 3 đến tháng 9 hàng năm. Cả hai chim bố mẹ cùng nhau làm một cái tổ lớn trên cây, đôi khi tổ cũng được làm trên các vách đá. Tổ có chiều rộng từ 1,2 đến 1,5m và sâu từ 60 đến 70 cm. Vật liệu làm tổ bao gồm các cành cây, cỏ, lông thú…
Đại bàng mẹ đẻ từ 2 đến 3 quả trứng màu trắng kèm theo các vệt thưa thớt màu xám, tía hoặc nâu. Khi không may những quả trứng bị mất vì bất kỳ lý do gì ở thời kỳ đầu sinh sản, chim mẹ sẽ đẻ thêm một lứa thứ hai trên một cái tổ khác.
Việc ấp trứng sẽ bắt đầu ngay từ khi quả trứng đầu tiên được đẻ, chim trống chỉ hỗ trợ ấp trứng một phần, thời gian ấp kéo dài khoảng 43 ngày. Khi nở chim non nở ra đầu tiên thường sẽ to lớn hơn hẳn chim non nở ra sau.
Chim non mới nở được phủ bởi một lớp lông tơ màu trắng, thường thì chỉ khoảng 2 chim non sống sót trong 1 tổ, hiếm khi là 3 con. Sau khoảng 14 ngày tuổi những chiếc lông vũ đầu tiên sẽ được mọc, thời gian này chim bố sẽ tích cực mang thức ăn về, chim mẹ xé từng miếng nhỏ mớm cho con non.
Sau 55 ngày bộ lông trưởng thành sẽ hoàn tất, thời gian này chúng sẽ thực hiện những bài tập như nhảy lên, vỗ cánh ngay trong tổ. Sau 60 ngày tuổi chim non bắt đầu thực hiện chuyến bay đầu tiên ra khỏi tổ. Sau khi biết bay các chim non vẫn sẽ ở lại xung quanh tổ khoảng 1 tháng nữa trước khi chúng hoàn toàn tự lập.
Hiện trạng bảo tồn
Đại bàng đầu nâu đang bị suy giảm (Sắp nguy cấp) do mất môi trường sống cộng thêm sự phát triển vượt bật của nông nghiệp, những thay đổi về sinh học cũng như hoạt động của con người, như săn bắn trộm, bị ngộ độc khi chúng ăn phải những con vật đã chết do ăn phải thuốc độc…
Tuổi thọ
Đại bàng đầu nâu có thể sống từ 21 đến 45 năm.
