Sói Xám | Ăn Thịt Đồng Loại & Tấn Công Cả Gấu

Sói xám hay Chó sói xám (Canis lupus), hay còn được gọi với một số cái tên khác như sói lông xám, chó sói phương tây hay chỉ đơn giản là sói. Đây là một loài động vật có vú thuộc bộ ăn thịt (Carnivora), có nguồn gốc từ  Á-Âu và Bắc Mỹ.

Xem thêm:

• Chồn sói – Wolverine & Thứ Sức Mạnh Khủng Khiếp
• Cáo Bắc Cực & Sự Sống Nơi Thiên Nhiên Khắc Nghiệt Nhất Hành Tinh

Phân bố – Môi trường sống

Sói xám đã từng là một trong những loài động vật có phạm vi phân bố rộng rãi nhất thế giới, chúng có mặt ở khắp bắc bán cầu từ Bắc Cực, trải dài khắp phần lớn Bắc Mỹ và đại lục Á – Âu.

Tuy nhiên, sự đàn áp có chủ ý của con người đã làm giảm đi phạm vi sinh sống của chúng xuống còn 1/3. Ở Tây Âu, sói xám gần như đã tuyệt chủng. Ngày nay ở thời kỳ hiện đại, sói xám gần như chỉ còn xuất hiện tại những nơi hoang dã và các khu vườn quốc gia. 

Là những động vật săn mồi siêu hạng, sói xám là một bộ phận không thể tách rời của hệ sinh thái mà chúng sinh sống. Sói xám sinh sống chủ yếu trong các môi trường như rừng, sa mạc, núi, lãnh nguyên và cả những vùng băng tuyết lạnh lẽo…

Mô tả

Sói xám là phân loài lớn nhất trong họ nhà Chó, chúng có sự thay đổi lớn về trọng lượng và kích cỡ trên toàn thế giới. Những con sói lớn ở Alaska và Canada đôi khi nặng gấp từ 3 – 6 lần so với những con sói ở Trung Đông và Nam Á. 

Sói xám có thân hình mảnh khảnh, khỏe mạnh, lưng dốc, với các cơ bắp rắn chắc. Đôi tai tương đối nhỏ hình tam giác. Sói cái thường có mõm và trán hẹp hơn, cổ nhỏ hơn, chân hơi ngắn và vai ít to hơn so với sói đực.

Trung bình những con sói trưởng thành dài từ 105 – 160 cm, chiều cao vai từ 80 – 85 cm, đuôi dài từ 29 – 50 cm. Khối lượng cơ thể trung bình khoảng 40 kg, những loài sói nhỏ hơn được ghi nhận nặng khoảng 12 kg và lớn nhất là 80 kg. Thông thường sói cái thường sẽ nhỏ hơn sói đực một chút.

Sói xám thường sẽ để đầu của mình ngang bằng với lưng, chỉ ngẩng cao đầu khi cần quan sát và lúc  hú. Chúng thường di chuyển với tốc độ thấp, khoảng từ 8 – 9 km / h và duy trì tốc độ này trong nhiều giờ.

Trên những con đường không có nhiều chướng ngại vật, chúng có thể chạy với tốc độ từ 50 – 60 km/h, và có thể duy trì tốc độ nhanh khi rượt đuổi trong khoảng ít nhất 20 phút. Ngoài ra chúng còn có thể ngảy xa đến tận 5m theo chiều ngang.

Sói xám có bộ lông khá dày vào mùa đông. Lớp lông dày này sẽ bị rụng vào mùa xuân và bắt đầu mọc trở lại vào mùa thu. Với bộ lông mùa đông dày này, giúp chúng có thể chịu được cái lạnh đến – 40 °C .

Màu lông phổ biến của loài sói là trắng và xám, tuy nhiên một số còn có bộ lông màu đen và đây không phải là màu sắc lông tự nhiên của chúng. Một số nhận định cho rằng đây là sự lai tạo giữa sói và loài chó.

Tập tính

Sói xám là loài sống theo bầy đàn với số lượng từ 5 – 11 con, một số đàn lớn hơn với số lượng thành viên lên đến 42 . Trong đàn sẽ có 1 con sói đầu đàn với quyền lực tối thượng, tất cả thành viên trong đàn phải tuân theo mệnh lệnh của nó.

Sói xám có tập tính lãnh thổ cao, và thường thiết lập các vùng lãnh thổ lớn hơn những gì chúng có thể cần để đảm bảo luôn có đủ thức ăn cho cả đàn. Chúng đánh dấu lãnh thổ của mình bằng mùi hương, mùi hương này có thể kéo dài từ 2 – 3 tuần.

Ngoài mùi hương sói xám còn sử dụng tiếng hú để đánh dấu vùng lãnh thổ. Một khi đàn sói hú đồng thanh, đây là lời cảnh báo với những con sói lạ hãy tránh xa lãnh thổ của chúng nếu không muốn gặp rắc rối.

Và để bảo vệ vùng lãnh thổ của mình, chúng sẽ dùng đến bạo lực. Và những trận chiến có thể dẫn đến cái chết. Khi tìm kiếm con mồi, đàn sói có thể di chuyển trung bình khoảng 25 km / ngày, chiếm khoảng 9% vùng lãnh thổ của chúng.

Khi đi săn mồi theo từng nhóm nhỏ, nếu gặp phải những con mồi to lớn mà một hoặc hai con sói không thể chiến thắng, lúc này chúng sẽ tru lên, tiếng hú dài sẽ kêu gọi đàn sói tập hợp lại.

Tuy nhiên những con sói đơn độc thường tránh hú trong khu vực có đàn sói khác, thay vào đó chúng có xu hướng tru nhiều hơn để bày tỏ nỗi nhớ sau khi xa cách bầy đàn.

Săn mồi

Trong phạm vi sinh sống, Sói xám thường là loài động vật ăn thịt đầu bảng, chỉ có con người và loài Hổ mới có thể gây ra những mối đe dọa nghiêm trọng cho chúng. Những con sói đi săn đơn độc hoặc theo từng cặp sẽ có tỉ lệ thành công cao hơn so với bầy đàn lớn. Điều này có vẻ hơi trái ngược với niềm tin rằng số lượng thành viên nhiều sẽ có tỉ lệ thành công cao hơn.

Ngoài khả năng thích nghi về thể chất để săn thú có móng gốc, chó sói còn có những thích nghi nhất định về hành vi, nhận thức và tâm lý để hỗ trợ lối sống săn mồi của chúng. Chó sói còn là những kẻ học hỏi xuất sắc vượt trội hơn rất nhiều so với chó nhà.

Đàn sói di chuyển quanh lãnh thổ của chúng khi săn mồi, chúng sử dụng những con đường mòn tương tự trong thời gian dài. Chúng đi theo bờ sông, bờ hồ, qua các khe núi có nhiều cây bụi, đến các đồn điền, hoặc thậm chí là tìm đến tận các con đường của loài người.

Sói xám là loài săn đêm. Trong mùa đông, một bầy sẽ bắt đầu săn vào lúc chạng vạng tối và kéo dài suốt đêm, đi qua hàng chục km. Đôi khi việc săn những con mồi lớn sẽ xảy ra vào ban ngày. Trong mùa hè chúng thường có xu hướng đi săn riêng lẻ, phục kích con mồi mà hiếm khi rượt đuổi quảng đường dài.

Chúng có thể sử dụng ánh mắt để tập trung sự chú ý của những con sói khác đang nhìn. Điều này rất quan trọng vì chó sói không sử dụng tiếng kêu khi đi săn. Để sống sót, sói phải có khả năng giải quyết hai vấn đề là tìm kiếm con mồi và đối đầu với con mồi đó.

Con mồi của Sói xám bao gồm chủ yếu là những con thú móng guốc cỡ lớn, mặc dù chúng cũng săn bắt cả những con mồi nhỏ khi thức ăn khan hiếm, thậm chí nó còn ăn cả xác thối. Các con mồi của chúng bao gồm Nai sừng tấm, Bò rừng Bison, Bò xạ hương… Những con mồi nhỏ hơn bao gồm: Chuột marmot, thỏ rừng, lửng, cáo, chồn, một số loài gặm nhấm, đôi khi chúng cũng ăn cả quả mọng và một số con mồi khác.

Một cuộc đi săn của sói xám được chia làm 5 giai đoạn:

1 – Định vị con mồi: Sói thường định vị con mồi của mình bằng mùi, khi một cơn gió mang mùi của con mồi đến, đàn sói bắt đầu định hướng, mắt nhắm, tai và mũi hướng về phía con mồi.

2 – Tiếp cận: Đàn sói cố giấu mình khi chúng tiếp cận con mồi, một khi khoảng cách được rút ngắn đến một mức độ nhất định, chúng bất ngờ tăng tốc tiến càng gần con mồi càng tốt.

3 – Chạm trán và đối mặt: Những con mồi lớn như nai sừng tấm hay bò xạ hương, thường sẽ đứng yên và dàn đội hình thành hàng ngang để đối đầu với kẻ thù. Nếu điều này xảy ra những con sói sẽ không vội tấn công, chúng chờ đợi sự kích động vì sợ hãi của một con mồi trong đàn đang muốn tuông chạy để thoát thân.

Nếu con mồi vẫn cố thủ trong nhóm, những con sói sẽ cố gắng chia cắt, cô lập một hoặc hai con mồi ra khỏi đàn. Chúng thường nhắm đến những con già yếu hoặc bị thương sẽ dễ khống chế hơn. Và khi con vật bỏ chạy, đàn sói ngay lập tức tấn công, rượt đuổi con mồi đó.

4 – Tập kích: Khi con mồi cố gắng chạy trốn, đàn sói sẽ dồn lực đuổi theo. Đây là giai đoạn quan trọng nhất trong cuộc săn, vì đàn sói có thể sẽ không bao giờ bắt kịp con mồi đang chạy ở tốc độ tối đa.

5 – Rượt đuổi: Cuộc rượt đuổi tốc độ xảy ra, đối với con mồi nhỏ, đàn sói cố gắng bắt kịp con mồi và giết nó càng sớm càng tốt. Trong khi những con mồi to lớn hơn, cuộc rượt đuổi có thể bị kéo dài làm cho con mồi mệt lả, hoặc nếu nhận thấy con mồi chạy quá nhanh và khỏe, chúng sẽ chủ động bỏ qua.  Những con sói thường bỏ cuộc sau cuộc rượt đuổi khoảng từ 1 – 2 km.

Phương pháp kết liễu con mồi cũng tùy thuộc vào kích cỡ con mồi. Với con mồi lớn, sói thường tránh tấn công từ đằng trước, thay vào đó nó tập trung vào phía sau và hai bên của con vật. Còn với con mồi cỡ trung như hoẵng hoặc cừu, sói sẽ giết bằng cách cắn vào cổ họng, cắt đứt các dây thần kinh và động mạch cảnh, làm cho con vật chết trong vòng vài giây đến một phút.

Một khi con mồi bị hạ xuống, đàn sói bắt đầu lao vào cắn xé, tách thân thịt ra từ nhiều hướng.  Cặp sói đầu đàn sẽ ăn đầu tiên, sau khi thưởng thức xong con mồi, chúng sẽ nghỉ ngơi và để phần thức ăn còn lại cho gia đình.

Ăn thịt đồng loại

Ăn thịt đồng loại là hành vi khá phổ biến trong thế giới loài sói. Do sống trong môi trường cực kỳ khắc nghiệt, thường là các vùng lạnh giá với nguồn thức ăn khan hiếm, và phải cạnh tranh nguồn thức ăn với nhiều loài khác, do đó đôi khi chúng buộc phải ăn thịt các con sói bị thương hoặc bị bệnh trong đàn để tồn tại.

Khi hai bầy sói tranh giành lãnh thổ, chúng thường xảy ra các cuộc chạm trán khốc liệt và đương nhiên kẻ bại trận sẽ phải làm thức ăn cho kẻ chiến thắng. Và một sự thật khốc liệt nữa là đôi khi chúng còn ăn cả các con đẻ của mình.

Thiên địch

Trong quá trình săn mồi, sói xám thường phải cạnh tranh nguồn thức ăn với những dã thú khác, đặc biệt là những con Gấu. Thông thường sói sẽ cố gắng tránh xung đột vì bất lợi về hình thể, sức khỏe.

Tuy nhiên nếu sói đi theo đàn, chúng sẽ không tránh né mà chủ động đánh đuổi kẻ thù. Ngoài ra nếu nguồn thức ăn khan hiếm, chúng có thể xem gấu là mục tiêu để săn mồi nếu có cơ hội, và thường sẽ là những con gấu non, già yếu hoặc những con gấu đang bị thương.

Sinh sản

Sói xám là loài chung thủy một vợ một chồng suốt đời, nếu một trong hai con chết, con sói còn lại sẽ nhanh chóng tìm cho mình một bạn đời mới.

Sói xám sử dụng các hang cho sói con vào mùa hè, chúng thường dùng các vết nứt trên đá, các hang hốc được phủ bởi thảm thực vật, hoặc các hang của các loài động vật khác như cáo, lửng hoặc marmot, đôi khi những con sói cái cũng tự đào hang cho mình. Những hang này thường ngắn với 1 – 3 cữa ra vào và cách xa nguồn nước không quá 500 m.

Thời gian mang thai kéo dài khoảng từ 62 – 75 ngày, với những chú chó con được sinh ra vào mùa xuân hoặc đầu mùa hè ở những nơi lạnh lẽo như vùng lãnh nguyên. Sói mẹ có thể đẻ từ 4 – 5 sói con, những con sói lớn hơn có thể đẻ từ 6 – 8 con. Con non mới đẻ chưa mở mắt, và sẽ bắt đầu nhìn thấy sau 9 – 12 ngày.

Những chiếc răng sữa bắt đầu mọc sau thời gian 1 tháng. Sau khoảng 3 tuần, sói con bắt đầu rời hang và bắt đầu các trò chơi đánh nhau, và tiếp sau đó sẽ là những trận đánh phân cấp. Khi được một tháng rưỡi tuổi, chúng đủ mạnh và nhanh nhẹn để có thể chạy trốn khỏi nguy hiểm.

Sói mẹ không rời khỏi hang trong vài tuần đầu, sói cha sẽ có trách nhiệm đi săn và mang thức ăn về. Trong 4 tháng đầu đời, chúng có tốc độ tăng trưởng khá nhanh. Vào mùa thu, những con sói con đã có thể đủ trưởng thành để cùng đi săn với những con sói lớn trong đàn.

Sói xám và loài người

Sói xám là loài khá hung dữ và liều lĩnh, khi nguồn thức ăn khan hiếm, chúng có thể tấn công vào các trang trại hay bản làng để bắt gia xúc làm thức ăn, gây thiệt hại cho nông nghiệp khá nhiều. Cũng từ đó dẫn đến quan niệm tiêu cực về loài sói, và phong trào săn sói đã được khơi mào. 

Ở một số nơi, con người khá sợ hãi loài sói, vì cho rằng chúng sẽ tấn công và giết hại con người. Tuy nhiên, phần lớn các cuộc tấn công con người được thực hiện bởi những con sói mắc bệnh dại.

Những con sói không bị bệnh dại, chủ yếu tấn công vào trẻ em nhưng điều này là rất hiếm, vì thông thường sói xám chủ động tránh xa loài người. Hơn thế, loài sói đã phát triển một nỗi sợ hãi trước con người, khi chúng nhiều lần bị săn bắn.

Hiện trạng bảo tồn

Các mối lo ngại đối với loài sói được tạo ra bởi con người, cộng thêm vào đó là sự phân mảnh môi trường sống. Tuy nhiên theo sách đỏ, loài sói xám vẫn được xem là loài có ít mối quan tâm nhất.

Tuổi thọ

Trong tự nhiên loài sói xám chỉ sống được từ 6 – 8 năm.

Bài viết được tham khảo từ các nguồn sau:
wikipedia.org