Ưng Ngỗng | Sát Thủ Vùng Rừng Rậm

Ưng ngỗng ( Accipiter gentilis ) là một loài chim săn mồi có kích cỡ trung bình thuộc họ ưng. Chúng được tìm thấy sinh sống rộng rãi ở nhiều khu vực ôn đới của Bắc bán cầu.

Xem thêm:

Ưng ngỗng săn mồi — Photo – Caters News Agency

Mục Lục

1 Phân bố
2 Môi trường sống
3 Mô tả
4 Hành vi
5 Ưng ngỗng và con mồi
6 Sinh sản
7 Vai trò đối với hệ sinh thái
8 Hiện trạng bảo tồn
9 Tuổi thọ

Phân bố

Ưng ngỗng được tìm thấy tại các vùng rừng núi của Bắc Mỹ và Âu Á. Ở Bắc Mỹ, chúng xuất hiện từ phía tây trung tâm Alaska, vùng lãnh thổ Yukon ở phía bắc đến vùng núi phía tây bắc và phía tây của Mexico.

Môi trường sống

Ưng ngỗng có thể được tìm thấy cả trong các khu rừng lá rụng và rừng lá kim, chúng còn xuất hiện tại các vùng ven sông với cây cối rậm rạp. Những nơi này sẽ giúp chúng trú đông an toàn trong trường hợp không có các khu rừng rộng lớn che chắn khi mùa đông về. Chúng cũng có thể xuất hiện tại các vùng thảo nguyên, đồng cỏ.

Trong thời kỳ làm tổ, chúng thích những khu rừng trưởng thành bao gồm sự kết hợp của những cây cổ thụ cao lớn, có các tán cây che phủ và những khu vực mở trong rừng để tìm kiếm nguồn thức ăn.
Trong những tháng mùa đông lạnh, chúng di cư đến những khu vực ấm hơn, thường là ở độ cao thấp hơn.

Mô tả

Ưng ngỗng trống có chiều dài cơ thể từ 46 – 61 cm, sải cánh dài từ 89 – 105 cm, cân nặng trung bình khoảng 762g. Trong khi chim mái có kích cỡ lớn hơn một chút, với chiều dài cơ thể từ 58 – 69 cm, sải cánh giao động từ 108 – 127 cm và cân nặng khoảng 1150g.

Nhìn chung, ưng ngỗng có bộ lông màu xám xanh hoặc xám nâu phía trên, phần phía dưới có thể là một màu xám trắng và các vạch ngang màu tối dày đặc. Tuy nhiên các phân loài ở châu Á, bộ lông của chúng có màu gần như là đen ở phía trên.

Ưng ngỗng có một các lông trắng đặc biệt tạo thành một vệt thẳng nằm ngay phía trên mắt. Một số phân loài của ưng ngỗng ở Bắc Âu và Bắc Mỹ có đôi mắt màu đỏ sẫm, trong khi ở châu Âu và châu Á thì thường có đôi mắt màu cam, mặc dù một số có thể là màu vàng sáng hoặc nâu nhạt. Đuôi có từ 3 đến 5 vạch màu nâu sẫm hoặc đen.

Ưng ngỗng có đôi cánh tương đối ngắn, nhưng khá rộng. Ngoài ra chúng còn có một cái đuôi dài, đây cũng là đặc điểm điển hình của các loài chim ưng, khi sinh sống và săn mồi trong rừng, điều này giúp chúng linh hoạt hơn trong các không gian rừng rậm rạp.

Chúng có một cái mỏ lớn và vô cùng sắc nhọn, đôi chân tương đối ngắn nhưng rất mạnh mẽ với các ngón chân tương đối to.

Hành vi

Ưng ngỗng có thể được tìm thấy một mình hoặc cặp. Hầu hết ưng ngỗng đều ít khi rời khỏi vũng lãnh thổ của mình, ngoại trừ những con chim sinh sản ở phía bắc và tây Bắc Mỹ phải di cư về phía Nam trong những tháng mùa đông, và rồi sau đó sẽ quay trở lại vùng lãnh thổ của mình vào mùa xuân.

Chúng là loài có tập tính lãnh thổ khá cao, với những chuyến bay cảnh báo cho kẻ xâm phạm, nếu kẻ lạ mặt không chủ động rời đi, rất có thể một trận chiến sẽ xảy ra.

Ưng ngỗng và con mồi

Như đã biết, ưng ngỗng có một cái đuôi khá dài trong khi đôi cánh lại ngắn và rộng, đây cũng là điều kiện giúp chúng thích nghi lý tưởng với những chuyến săn mồi ngắn, nhưng nhanh nhẹn và linh hoạt qua các thảm thực vật dày đặc trong không gian rừng rậm rạp.

Khi săn mồi, chúng thường đậu trên các cành cây nơi có thể cho chúng tầm nhìn tốt nhất, tuy nhiên điều này không có nghĩa là con mồi có thể nhìn thấy nó, chúng biết cách sử dụng sự dày đặc của thảm thực vật để che khuất tầm tìn con mồi. Đôi khi chúng cũng có thể bay lượn trong các tán lá để tìm kiếm con mồi.

Một khi con mồi được xác định, nó sẽ nhanh chóng lao xuống đất, linh hoạt xuyên các vật cản của rừng một cách tuyệt vời. Khi lướt xuống từ một cành cây, chúng thậm chí còn không đập cánh, điều này khiến cuộc săn mồi gần như im lặng.

Một cuộc rượt đuổi có thể xảy ra, ưng ngỗng có khả năng duy trì tốc độ theo chiều ngang lên đến 61 km/h khi rượt đuổi con mồi. Và một khi đã quyết định rượt đuổi chúng sẽ không dễ dàng buông tha cho con mồi. Thông thường những chuyến bay tiếp cận con mồi này chỉ mất chưa đến 2 phút.

Con mồi thường được ăn ngay trên mặt đất, hoặc được mang đến một cành cây thấp quen thuộc. Ưng ngỗng thường không ăn hết con mồi vừa săn được như các loài chim săn khác, đa số chúng sẽ chừa lại phần lớn với lông và các bộ phận của cơ thể nằm gần các địa điểm săn mồi.

Những phần thức ăn này đôi khi được lưu trữ đến tận 32 giờ, và hầu hết mỗi con mồi bị giết chết, có thể nuôi một con ưng ngỗng trong khoảng từ 1 – 3 ngày.

Ưng ngỗng là những kẻ săn mồi cơ hội, và phần lớn con mồi của chúng là các loài chim có kích cỡ từ trung bình đến lớn, kể cả một số loài gà. Động vật có vú với kích cỡ từ nhỏ như loài gặm nhấm, đến trung bình như kích cỡ của một con thỏ. Đôi khi chúng cũng ăn cả côn trùng, bò sát, lưỡng cư và cả xác thối…

Ngoài hành vi săn mồi đơn lẻ, trong mùa sinh sản chúng thường có xu hướng săn mồi theo cặp. Trong đó, một trong 2 ưng ngỗng sẽ có trách nhiệm đánh lạc hướng con mồi, trong khi ưng ngỗng còn lại sẽ tóm lấy con mồi từ phía sau, bằng các móng vuốt sắc nhọn của mình.

Sinh sản

Tổ chim Ưng ngỗng — Photo – Andrey Gulivanov

Mùa sinh sản thường diễn ra từ đầu tháng 4 đến giữa tháng 6. Tổ thường được làm khá to trên cây cao lớn trong các khu rừng lâu năm. Nguyên liệu được lót chủ yếu bằng các cành cây khô, bên trong được lót thêm các cành lá còn xanh hoặc vỏ cây. Những cái tổ này thường sẽ được tái sử dụng trong nhiều năm.

Chim mẹ đẻ từ 3 – 4 quả trứng. Thời gian ấp kéo dài trong khoảng 28 – 37 ngày, trong thời gian này chim mẹ ít khi rời khỏi tổ, thức ăn chủ yếu được chim bố mang về.

Chim non mới nở được bao phủ bởi một lớp lông tơ màu trắng. Trong 2 tuần đầu chim mẹ thường xuyên ở lại trong tổ để ấp ủ chúng, và cũng trong thời gian này các lông vũ của chũng cũng bắt phát triển.

Sau 3 tuần tuổi, chim non có thể đứng trong tổ, lúc này các lông cánh sẽ bắt đầu phát triển và cũng trong thời gian này, chim non có thể đạt được 1/2 trọng lượng chim trưởng thành.

Khi chim non đạt từ 35 đến 46 ngày tuổi, lúc này chúng có thể tiến ra các cành nhánh gần tổ. Sau khoảng 10 ngày tiếp theo, chúng sẽ thực hiện chuyến bay đầu tiên ra khỏi tổ. Trong khoảng từ 65 – 90 ngày tuổi, các chim non gần như đã có cuộc sống tự lập cho riêng mình.

Vai trò đối với hệ sinh thái

Ưng ngỗng khá quan trọng đối với hệ sinh thái rừng, chúng giúp kiểm soát quần thể các loài động vật gặm nhấm trong khu vực sinh sống.

Hiện trạng bảo tồn

Nhìn chung trong tự nhiên ưng ngỗng có rất ít kẻ thù, và nó sẽ mạnh mẽ đánh trả nếu có kẻ xâm phạm vào vùng lãnh thổ.

Tuy nhiên tỉ lệ tử vong của chim non trong những năm đầu đời, thường cao hơn so với những con chim lớn tuổi, điều này có thể là do lượng thức ăn bị thiếu khi chúng còn ở trong tổ, hoặc mới bắt đầu cuộc sống tự lập. Cộng thêm nạn khai thác gỗ cũng ảnh hưởng ít nhiều đến loài chim này.

Hiện tại ưng ngỗng được xem là loài có ít mối quan tâm nhất.